WYJĄTKOWY ZABYTEK PRZYWRÓCONY POLSCE

18 grudnia 2019. 131 lat – tyle trzeba było czekać na ponowne odsłonięcie perły krakowskiego baroku: wystroju kaplicy Świętych Schodów w krypcie kościoła Pijarów. Przywrócenie cyklu polichromii z XVIII wieku to efekt projektu sfinansowanego ze środków unijnych i z Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa. 18 grudnia 2019 roku uroczyście zaprezentowano wyniki prac w dolnym kościele i kolegium Pijarów. Od 2 stycznia 2020 roku kaplica będzie udostępniana dla zwiedzających.

Kościół Pijarów pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego wzniesiono tuż przy murach obronnych Krakowa w latach 1718–1728: najpierw kryptę, zwaną również dolnym kościołem, następnie kościół górny. W latach 1759–1761 powstała zamykająca malowniczo ul. Św. Jana fasada projektu Francesco Placidiego. Do pierwszej połowy XIX wieku dolny kościół był celem pielgrzymek jako ośrodek kultu Męki Pańskiej. Jeszcze przed połową XVIII wieku urządzono tam sanktuarium z ołtarzem przedstawiającym Więzienie Chrystusowe. Prowadziły do niego Święte Schody, nawiązujące do schodów w pałacu Piłata w Jerozolimie (w IV w. przeniesionych do Rzymu), po których Jezus wspinał się na sąd rzymskiego namiestnika. Całości wystroju dopełniał rozmieszczony na ścianach i lunetach sklepienia cykl malowideł o tematyce pasyjnej. Ich autorem był m.in. czołowy malarz schyłkowego baroku w Krakowie – Andrzej Radwański (zm. 1762). Jak się podejrzewa, część dekoracji w lunetach wykonał własnoręcznie Franz Eckstein, twórca doskonałej iluzji malarskiej w górnym kościele.

W 1888 roku malowidła przykryto pobiałami, a najniższe stopnie Świętych Schodów nową, podwyższoną posadzką. W końcu zdemontowano także ołtarz Więzienia Chrystusowego. Pamięć o pierwotnej funkcji miejsca i jego wystroju malarskim uległa zatarciu. Śladem dawnej tradycji pasyjnej krypty pozostały jedynie urządzane w niej w Wielkim Tygodniu, słynne na cały Kraków, Groby Pańskie. Krypta pełniła także funkcje pogrzebowe – to właśnie tu w 1907 roku mieszkańcy Krakowa mogli oddać hołd doczesnym szczątkom Stanisława Wyspiańskiego.

Od 2017 roku prowadzono przy udziale środków unijnych i Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa kompleksowy remont dolnego kościoła Pijarów. Była to część większego projektu, obejmującego również remont i modernizację sąsiadującego z kościołem kolegium pijarskiego. Dzięki pracom w podziemiach kolegium, w trakcie których zidentyfikowano i odsłonięto mury stojących tu dawniej XIV-wiecznych kamienic, dolny kościół zostanie skomunikowany z nowym szybem windowym, a tym samym udostępniony osobom niepełnosprawnym. W 2020 rok kolejne środki z Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa przeznaczone zostaną na wykonanie prac nieobjętych zakończonym przedsięwzięciem. Będzie to m.in. ostateczna aranżacja otoczenia Świętych Schodów z rekonstrukcją groty Grobu Pańskiego, a także konserwacja odnalezionych w kolegium pijarskim malowideł ściennych z epoki baroku i z epok późniejszych.