SARKOFAG KRÓLA STEFANA BATOREGO TRAFIŁ DO PRACOWNI KONSERWATORSKIEJ

23 października 2015. Przyczyną zniszczeń, jakie dotknęły szesnastowieczny sarkofag króla z krypt katedry wawelskiej, była rozległa korozja. Dzięki Narodowemu Funduszowi Rewaloryzacji Zabytków Krakowa zabytek zostanie zabezpieczony dla przyszłych pokoleń.

Cynowy sarkofag króla zmarłego w Grodnie 12 grudnia 1586 roku powstał przed rokiem 1588, kiedy to byłego księcia Siedmiogrodu, zdobywcę Połocka i Wielkich Łuków, drugiego władcę Rzeczypospolitej wybranego w wolnej elekcji pochowano uroczyście w katedrze na Wawelu. Dzieło, w którym spoczęła trumna z doczesnymi szczątkami monarchy, powstało w Gdańsku, w pracowni mistrza konwisarskiego Daniela Gieselera I. Cechuje je złożona kompozycja o rozbudowanym programie ikonograficznym, z herbem zmarłego władcy na przedniej ścianie i kunsztownie odlanymi płaskorzeźbami na zdobiących boki płycinach. Motywem przewodnim umieszczonych w nich przedstawień są cztery cnoty kardynalne (Roztropność, Sprawiedliwość, Umiarkowanie, Męstwo), których personifikacje skontrastowano z postaciami historycznymi i legendarnymi symbolizującymi wady i występki (Tarkwiniusz Pyszny, Neron, Sardanapal, Holofernes). Sarkofag był w swoich dziejach kilka razy konserwowany, w tym w 1877 roku, gdy znalezioną we wnętrzu zbutwiałą trumnę i szczątki króla udokumentował w rysunkach obecny przy podniesieniu wieka Jan Matejko.

Stan sarkofagu budził w ostatnim czasie niepokój. Korozja, która występowała na całości jego powierzchni, spowodowała głębokie wżery w płaszczyznę cynowych płycin, niszcząc przy okazji pokrywające je złocenia i polichromię. Źródeł postępujących zniszczeń specjaliści upatrują w zbutwieniu i rozpadzie drewnianej (modrzewiowej) konstrukcja sarkofagu, którą wprowadzono doń na początku lat trzydziestych XX wieku przy okazji prac konserwatorskich.

W marcu 2015 roku sarkofag przetransportowano z Wawelu do pracowni konserwatorskiej w Tychach. W krypcie katedry pozostała natomiast miedziana trumna ze szczątkami monarchy. Ratowania sarkofagu podjęli się Agnieszka i Tomasz Trzosowie specjalizujący się od lat w konserwacji tego typu zabytków. Metal został już oczyszczony, usunięto ślady korozji. W miejsce drewnianego szalunku wprowadzono nową konstrukcję ze stali nierdzewnej. Konserwatorzy przystępują teraz do uzupełnianie ubytków w powierzchni metalu, przywracania polichromii i złoceń oraz rekonstrukcji detali wystroju rzeźbiarskiego w płycinach – na podstawie dokładnej, dziewiętnastowiecznej dokumentacji sarkofagu. Prace powinny zakończyć się w listopadzie 2015 roku.

Odnowa sarkofagu króla Stefana Batorego to jedno z kilku zadań realizowanych w tym roku w katedrze wawelskiej przy współudziale środków z Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa. Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa wsparł również zakończoną już odnowę portalu z wapienia dębnickiego w głównym wejściu do katedry, a także trwające jeszcze prace przy witrażach w kaplicy królowej Zofii i pomniku nagrobnym króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Trwa także konserwacja gotyckich ścian i sklepień w rejonie prezbiterium. Warto także przypomnieć, że w latach 2005–2007 przy wsparciu Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa poddano kompleksowej konserwacji wnętrze kaplicy Stefana Batorego w katedrze, w tym nagrobek króla projektu Santi Gucciego. Fundusz sfinansował w latach 2007–2008 kompleksowe badania mikroklimatu grobów królewskich w podziemiach katedry, między innymi w celu identyfikacji potencjalnych zagrożeń dla sarkofagów.