RENESANSOWY PORTRET KRÓLOWEJ ANNY JAGIELLONKI W RĘKACH KONSERWATORÓW

7 października 2025. Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa wspiera konserwację portretu królowej Anny Jagiellonki (zm. 1596), który od ponad czterystu lat wisi nad wejściem do kaplicy Zygmuntowskiej w katedrze na Wawelu. Pogarszający się stan obrazu przedstawiającego władczynię zaniepokoił gospodarzy katedry. Konserwacji, prowadzonej przez dr Angelikę Bogdanowicz-Prus, towarzyszą interdyscyplinarne badania pod kierunkiem dr Marii Goryl z krakowskiej ASP oraz konsultacje z historykami sztuki.

Do niedawna uważano, że katedralny portret Anny Jagiellonki jest nie do końca udaną kopią. Rzeczywiście, w polskich zbiorach znajduje się pięć bardzo podobnych do siebie portretów królowej w tzw. stroju wdowim (pozostałe cztery znajdują się w Zamku Królewskim na Wawelu, Zamku Królewskim w Warszawie, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie oraz w Muzeum Narodowym w Warszawie). Historycy sztuki wiążą je z wybitnym portrecistą Marcinem Koberem (zm. 1597/1598), ewentualnie z jego współpracownikami lub naśladowcami. Portret znad wejścia do kaplicy Zygmuntowskiej odstawał swym poziomem artystycznym in minus od pozostałych.

Dzięki obecnej konserwacji wiadomo już jednak, że znana wszystkim postać obrazu to wynik nieudanej konserwacji z XVIII wieku, przeprowadzonej zapewne po zalaniu dzieła przez wodę lejącą się z nieszczelnego dachu katedry. Wydobywaną przez konserwatorkę spod przemalowań pierwotną warstwę malarską cechuje dużo wyższa klasa artystyczna. Nie można wykluczyć – choć jest to na razie tylko wstępnie formułowana hipoteza – że obraz z katedry na Wawelu mógł wyjść spod ręki samego Kobera. Mogą o tym świadczyć cechy warsztatowe i technika malarska podobne do tych zastosowanych w sygnowanym przez Marcina Kobera, znanym z wielu reprodukcji portrecie męża Anny, króla Stefana Batorego (dziś w zbiorach klasztoru misjonarzy na krakowskim Stradomiu). Dodajmy jeszcze, że w ostatnich latach w Muzeum Pałacu Króla Jana III Sobieskiego w Wilanowie w ramach specjalnego programu badawczego prowadzono studia porównawcze nad wszystkimi pięcioma portretami królowej Anny (wyniki tych prac niedługo powinny doczekać się publikacji książkowej).

Konserwacja portretu Anny Jagiellonki z katedry na Wawelu zakończy się w przyszłym roku. Prace konserwatorskie są dofinansowane przez Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa ze środków Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa.