POMNIK HISTORII ZYSKA JEDEN Z NAJPIĘKNIEJSZYCH PARKÓW W POLSCE

7 grudnia 2017. Społeczny Komitet od wielu lat szczególną troską otacza kopiec Kościuszki i otaczający go fort – zespół zabytkowy podniesiony właśnie do rangi Pomnika Historii. W tym roku dzięki Narodowemu Funduszowi Rewaloryzacji Zabytków Krakowa odkryto spod zwałów ziemi mury bastionu i kaponiery fortu.

23 listopada 2017 roku Prezydent Andrzej Duda podniósł do rangi Pomnika Historii, najwyższej w polskim prawie formy ochrony prawnej zabytków, kopiec Kościuszki wraz z uznawanym za arcydzieło architektury militarnej zespołem austro-węgierskiego fortu nr 2 „Kościuszko”. Tym samym w graniach Krakowa znalazł się już trzeci Pomniki Historii – dwa wcześniejsze to wpisany na tę listę w 1994 roku historyczny zespół miejski (z Wawelem, Starym Miastem, Kazimierzem i historycznym Podgórzem) oraz uznane z Pomnik Historii w marcu 2017 roku opactwo Benedyktynów w Tyńcu.

W 2017 roku dzięki wsparciu Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa kontynuowano porządkowanie terenu po zachodniej stronie kopca Kościuszki, w miejscu, gdzie austriaccy budowniczy wznieśli trzy forteczne bastiony i rozdzielające je kaponiery. Ta część fortu w niewielkim stopniu przypomina dziś dzieło inżynierów z połowy XIX wieku: na początku 1945 roku część zabudowań wysadzili wycofujący się z Krakowa Niemcy, a dzieła zniszczenia dokończyły po wojnie władze komunistyczne pozyskujące stąd cegły potrzebne do odbudowy kraju. Do połowy lat pięćdziesiątych XX wieku zdewastowano dwa bastiony forteczne i częściowo rozebrano trzeci. Kilofom i materiałom wybuchowym nie oparły się też dwie kaponiery. To, co zostało, zasypano ziemią, zostawiając teren na pastwę żywiołowo rozrastającej się roślinności.

Zaniedbany i przez to niedostępny obszar po zachodniej stronie kopca Kościuszki już od wielu lat domagał się uporządkowania. Zgodnie z przyjętą obecnie przez Gminę Kraków koncepcją teren ten zyska funkcję parkową. Między bastionami i kaponierami oraz na koronie wałów wytyczone zostaną ścieżki i rozmieszczone elementy małej architektury parkowej. Z urządzonych na wale zewnętrznym punktów widokowych przy dobrej pogodzie podziwiać będzie można Tatry, Babią Górę, a jeżeli z czasem park obejmie także wschodnie przedpola fortu – Błonia i panoramę starego Krakowa z sylwetą Wawelu. Zakończony w 2017 roku etap porządkowania zachodniej części fortu pozwolił już odsłonić spod zwałów ziemi relikty bastionu II i kaponiery między bastionami I i II. Ku sporemu zaskoczenie okazało się, że duże partie murów zachowały się w całkiem dobrym stanie (wcześniejsze sondaże archeologiczne pozwały sądzić, że powojenne wyburzenia przetrwały tylko partie oryginalnie podziemne). W kolejnym roku prac niezbędna będzie zatem aktualizacja projektu zagospodarowania terenu, uwzględniająca obecność na terenie przyszłego parku w formie „romantycznych” ruin obiektów o sporej kubaturze.

W 2017 roku w fortecznych zabudowaniach zespołu kopca Kościuszki rozpoczęto również realizację projektu kluczowego Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa współfinansowanego ze środków europejskich w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego. Dzięki temu do końca 2019 roku w zabytkowych wnętrzach uchronionego od wyburzenia bastionu V powstanie nowoczesne muzeum Tadeusza Kościuszki.

W sumie w 2017 roku na wszystkie przedsięwzięcia rewaloryzacyjne prowadzone w zespole Pomnika Historii „Kopiec Kościuszki wraz z otoczeniem” przeznaczono blisko 900 tys. zł ze środków Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa pochodzących z dotacji z budżetu państwa przekazanej przez Kancelarię Prezydenta RP.