ODNOWA DZIEŁ NAJWYBITNIEJSZEGO MALARZA POLSKIEGO RENESANSU

Stanisław Samostrzelnik (zm. 1541) był cysterskim mnichem, iluminatorem i miniaturzystą związanym z dworami króla Zygmunta Starego i jego doradców. W zgodnej opinii historyków sztuki uznawany jest za najwybitniejszego malarza polskiego Odrodzenia. Do czołowych dzieł Samostrzelnika zalicza się m.in. ilustracje do modlitewników króla Zygmunta Starego, królowej Bony, kasztelana krakowskiego Krzysztofa Szydłowieckiego i kanclerza litewskiego Wojciecha Gasztołda, a także wystrój malarski krużganków klasztoru cystersów w podkrakowskiej Mogile. Pod koniec życia, na przełomie lat trzydziestych i czterdziestych XVI wieku, pod jego kierunkiem powstały polichromie w prezbiterium i w transepcie mogilskiej bazyliki.

To właśnie ta ostatnia grupa malowideł konserwowana jest dzięki dotacji udzielonej przez Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa. Jest to ich pierwsza konserwacja od lat 1946–1949, kiedy to spod późniejszych zamalowań odsłonił je po raz pierwszy Adolf Szyszko-Bohusz. Prace w mogilskiej bazylice konserwatorzy rozpoczęli w zeszłym roku od odnowy malowideł w prezbiterium, których kompozycji widoczna jest inspiracja twórczością Albrechta Dürera, który obok kręgów naddunajskiego i niderlandzkiego najsilniej oddziaływał swoją twórczością na rozwój artystyczny cysterskiego malarza (układ postaci w scenie Zwiastowania na ścianie szczytowej prezbiterium nawiązują do Dürerowskiej ryciny z cyklu „Mała Pasja”). Na początku tego roku konserwatorzy zajęli się wystrojem krzyża świątyni. Obecnie zaś rozpoczyna się odnowa południowej części transeptu, w którym czeka najpoważniejsze wyzwanie konserwatorskie: renowacja monumentalnej sceny Ukrzyżowania. Prace powinny zakończyć się do końca 2013 roku, a sfinansują je SKOZK (65%) i zakonnicy z Mogiły (35%).

Cysterskie opactwo w Mogile to jeden z największych zespołów klasztornych w Krakowie. Wśród zespołów monastycznych wczesnego średniowiecza wielkością i znaczeniem mogą się z nim mierzyć w Krakowie jedynie klasztory Benedyktynów w Tyńcu i Norbertanek na Zwierzyńcu. Początki opactwa mogilskiego sięgają lat dwudziestych XIII wieku, kiedy to do podkrakowskiej wówczas wsi Mogiła biskup Iwo Odrowąż sprowadził cystersów. Opactwo mogilskie szczęśliwie uniknęło kasaty w dobie zaborów, zachowując bezcenne zbiory archiwalno-biblioteczne i wyposażenie. Klasztor mogilski odegrał bardzo ważną rolę także w najnowszej historii Krakowa: w pierwszych latach istnienia Nowej Huty był jedynym ośrodkiem duszpasterskim na terenie wzorcowego „miasta bez Boga”.