O SKOZK – Sylwetki przewodniczących

Franciszek Ziejka od 2005

       Polonista, historyk kultury. Urodził się w 1940 r. w Radłowie koło Tarnowa. W 1963 r. ukończył polonistykę w UJ. W 1971 r. obronił doktorat poświęcony symbolice „Wesela” St. Wyspiańskiego, w 1982 r. uzyskał habilitację. Wykładał literaturę i kulturę polską na uniwersytetach w Aix-en-Provence (1970-1973), Lizbonie (1979-1980) oraz w Université de la Sorbonne Nouvelle w Paryżu (1984-1988). W 1991 r. został profesorem nadzwyczajnym, a w 1998 r. – zwyczajnym. Dziekan Wydziału Filologicznego UJ (1990-1993) i prorektor UJ ds. ogólnych (1993-1999). W 1999 r. i 2002 r. wybrany rektorem UJ. Przeprowadził w 2000 r. obchody 600-lecia odnowienia uczelni i doprowadził do powstania gmachu Auditorium Maximum oraz nowych budynków wydziałów przyrodniczych i nauk ścisłych. W dowód uznania wybrany przewodniczącym Kolegium Rektorów Szkół Wyższych Krakowa oraz Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich. 18  kwietnia 2005 r. prezydent Aleksander Kwaśniewski powołał Go na stanowisko Przewodniczącego SKOZK.
  W Jego dorobku jest około 300 publikacji naukowych i popularyzatorskich, w tym książki: W kręgu mitów polskich (1977), Studia polsko-prowansalskie (1977); Moje spotkania z Portugalią (1983), Złota legenda chłopów polskich (1985), Panorama racławicka (1985), Paryż młodopolski (1993), Nasza rodzina w Europie (1995), Poeci, misjonarze, uczeni. Z dziejów kultury i literatury polskiej (1998), Gaudium veritatis (2005), Miasto poetów: studia i szkice (2005). Jest doktorem honoris causa Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, Akademii Pedagogicznej w Krakowie, Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach oraz Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu.

Tadeusz Chrzanowski 1991 – 2005

       Historyk sztuki, poeta, eseista, fotograf. Urodził się w 1926 w Krakowie. Młode lata spędził w majątku rodziców w Moroczynie pod Hrubieszowem, okupację zaś w Krakowie. Po wojnie i ukończeniu krakowskiej Akademii Handlowej (poprzedniczki Akademii Ekonomicznej) podjął studia z historii sztuki w UJ. Po ich zakończeniu (1952) włączył się do wielkiej akcji inwentaryzacji polskich zabytków, biorąc udział opracowaniu ponad czterdziestu zeszytów „Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce”. W 1971 r. obronił doktorat poświęcony nowożytnej rzeźbie śląskiej. W 1980 r. uzyskał habilitację. Od lat 70. wykładał w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Uczestniczył w ruchu „Solidarności”, biorąc udział m.in. w organizacji Kongresu Kultury Polskiej w grudniu 1981 r. Tytuł profesorski otrzymał dopiero w wolnej Polsce w 1990 r.
       Spod Jego pióra wyszło przeszło 250 prac naukowych. Najważniejsze książki to: Rzeźba z lat 1560-1650 na Śląsku Opolskim (1974), Żywe i martwe granice (1974), Wędrówki po Sarmacji europejskiej (1988) Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów (1993), Sztuka w Polsce od I do III Rzeczypospolitej (1998), a także napisane razem z Marianem Korneckim: Sztuka Śląska Opolskiego (1974), Sztuka ziemi krakowskiej (1983), Złotnictwo toruńskie (1988) i Pomniki polskie w świątyniach Rzymu (1994). W młodości publikował wiersze, później był tłumaczem poezji francuskiej i niemieckiej. Eseje o polskiej kulturze publikował m.in. w „Tygodniku Powszechnym”, „Znaku” i paryskiej „Kulturze”. Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich i polskiego oddziału PEN Clubu.
       Od lutego 1990 r. był zastępca przewodniczącego SKOZK. 13 maja 1991 r. prezydent Lech Wałęsa powołał Go na stanowisko Przewodniczącego SKOZK. Piastował je do kwietnia 2005 r. Dzięki jego wiedzy i zaangażowaniu wypracowano odpowiadający nowym realiom ekonomicznym model współpracy z publicznymi, kościelnymi i prywatnymi właścicielami zabytków, a działania konserwatorskie podejmowane przez SKOZK zyskały wysokie uznanie specjalistów.
       Zmarł w Krakowie 24 grudnia 2006 r. Spoczął na krakowskim cmentarzu na Salwatorze

Stanisław Lem 1990 – 1991

       Pisarz, eseista, futurolog. Urodził się w 1921 r. we Lwowie. Pod okupacją sowiecką podjął studia medyczne. Po ich zamknięciu przez Niemców w 1941 r. pracował jako spawacz i mechanik w warsztatach samochodowych. Po wojnie i przeniesieniu się do Krakowa kontynuował studia na Wydziale Lekarskim UJ (1946-1948). Od 1946 r. publikował w prasie wiersze i opowiadania. Pierwszą ukończoną powieść, Szpital Przemienienia, z powodu sprzeciwu cenzury opublikował dopiero w 1955 r. Debiut książkowy w postaci powieści Astronauci (1951) otworzył w Jego twórczości nurt przesyconego refleksją filozoficzną pisarstwa science-fiction, które rychło przyniosło mu światową sławę, status najbardziej znanego nieanglojęzycznego twórcy gatunku oraz najczęściej tłumaczonego na języki obce współczesnego pisarza polskiego. Publikował także eseje o tematyce futurologicznej.
       Po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego wyemigrował do Wiednia. Do Krakowa wrócił w 1988 r. W następstwie zachodzących w Polsce zmian został 14 lutego 1990 r. powołany na stanowisko Przewodniczącego SKOZK. Dzięki jego autorytetowi społeczny ruch odnowy zabytków Krakowa okrzepł w wolnej Polsce jako instytucja obywatelska, łącząca ponad podziałami politycznymi działaczy społecznych, ludzi nauki i kultury, historyków sztuki i konserwatorów zabytków. Funkcję Przewodniczącego SKOZK pełnił do maja 1991 r.
       Zmarł 4 kwietnia 2006. Został pochowany na cmentarzu na Salwatorze w Krakowie.

Henryk Jabłoński 1978 – 1990

       Działacz socjalistyczny i komunistyczny, historyk. Urodził się w 1909 r. w Waliszewie koło Łowicza. Od 1931 r. działał w Polskiej Partii Socjalistycznej. W 1934 r. uzyskał stopień doktora nauk historycznych. W 1940 r. jako żołnierz Wojska Polskiego brał udział w walkach o Narwik. Dalsze lata wojny spędził we Francji, działając w ruchu oporu. Po powrocie do Polski wszedł w 1945 r. w skład Krajowej Rady Narodowej. Będąc wiceprzewodniczącym PPS popierał stopniowe podporządkowanie partii komunistom. W 1948 r. został członkiem Komitetu Centralnego nowo utworzonej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w którym z krótką przerwą zasiadał do 1990 r. Członek Biura Politycznego PZPR (1971-1981). Wiceprezes PAN (1966-1971) i minister szkolnictwa wyższego (1965-1966) oraz szkolnictwa wyższego i oświaty (1966-1972), nadzorujący instytucje nauki w okresie Marca’68. W latach 1972-1985 Przewodniczący Rady Państwa, będącej w ustroju PRL kolektywną głową państwa. Pod Jego przewodnictwem Rada 13 grudnia 1981 r. wydała dekret o wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego. W ostatnich latach komunizmu Prezes Rady Naczelnej ZBOWiD. W 1948 r. uzyskał habilitację, a w 1950 r. został profesorem zwyczajnym. Jego publikacje naukowe dotyczyły głównie historii ruchu robotniczego, reprezentując nurt oficjalnej historiografii PRL.
       Funkcję Przewodniczącego SKOZK pełnił z dużym osobistym zaangażowaniem od chwili utworzenia Komitetu w 1978 r. do lutego 1990 r. zabiegając skutecznie o ratunek dla krakowskich zabytków u władz partyjnych i zarządów państwowych przedsiębiorstw. Był inicjatorem uchwalenia w 1985 r. ustawy o Narodowym Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa, która zapewniła odnowie zabytków Krakowa trwałe podstawy prawne i finansowe.
       Zmarł 27 stycznia 2003. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.