NANOTECHNOLOGIA RATUJE MALOWIDŁA ŚCIENNE Z POCZĄTKU XVI WIEKU

23 maja 2016. Sztuczna żywica, której czterdzieści lat temu użyto do konserwacji polichromii w romańskim kościele Najświętszego Salwatora, okazała się źródłem zagrożenia dla cennego zabytku. Naukowcy z Polskiej Akademii Nauk i krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pomagają usuwać szkodliwą substancję.

Odnowa pochodzącego z XII wieku kościoła Najświętszego Salwatora była jednym z największych przedsięwzięć konserwatorskich Krakowa połowy lat 70. XX wieku. W ramach kompleksowej odnowy świątyni w 1977 roku poddano konserwacji pochodzącą z początku XVI wieku polichromię w prezbiterium, przedstawiającą sceny Ukrzyżowania Pańskiego i cudownego rozmnożenia chleba. W skali Krakowa są to wyjątkowo cenne malowidła, poprzedzające o kilka, może kilkanaście lat zamykającą pod Wawelem epokę malarstwa gotyckiego twórczość Stanisława Samostrzelnika. Konserwatorzy przed prawie 40 laty zastosowali do konserwacji malowidła w kościele Najświętszego Salwatora polimerową sztuczną żywicę. Sądzono wówczas, że ta nowa technologia dobrze utrwali warstwę malarską i skonsoliduje tynk. Żywica zaczęła jednak z czasem ulegać degradacji, co przyczyniło się do silnego zabrudzenia polichromii, zmiany jej kolorystyki, a wreszcie do  pojawienia się na jej powierzchni wybłyszczeń i zacieków.

Negatywne skutki użycia substancji polimerowych w konserwacji zabytkowych malowideł ściennych są od kilku lat przedmiotem finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki badań w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych i w Instytucie Kataliz i Fizykochemii Powierzchni PAN w Krakowie. Specjaliści, czerpiąc z doświadczeń zespołu prof. Piero Baglianiego z Uniwersytetu we Florencji, doszli do wniosku, że optymalną metodą usunięcia sztucznej żywicy bez ryzyka uszkodzenia oryginalnej powierzchni malowidła może być użycie nowej generacji preparatów z rodziny nanoemulsji, czyli roztworów o ekstremalnie małych i równomiernych rozmiarach cząstek fazy wewnętrznej.

Dzięki wsparciu Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa od wczesnej wiosny 2016 roku w prezbiterium kościoła Najświętszego Salwatora trwają intensywne prace konserwatorskie. Przy zastosowaniu nanoemulsji usunięto już z powierzchni malowidła żywicę polimerową i przystąpiono do konserwacji estetycznej malowideł. Prace powinny potrwać do lipca tego roku i zakończyć się przed Światowymi Dniami Młodzieży.

Całkowity koszt tego zadania to 120 tys. zł. Dofinansowania z NFRZK wynosi 84 tys. zł (większość tych środków pochodzi z budżetu państwa i zostały przekazane za pośrednictwem Kancelarii Prezydenta RP).