NAJSTARSZY KLASZTOR DOMINIKAŃSKI W POLSCE MNOŻY ZAGADKI

19 kwietnia 2019. Archeolog nadzorujący remont piwnic krakowskiego klasztoru Dominikanów ma pełne ręce roboty. Wydobywane zabytki mogą rzucić światło na początki pierwszego dominikańskiego konwentu w Polsce. Po przebadaniu trafią do powstającego Muzeum Polskiej Prowincji Dominikanów.

W trakcie nadzorowanych przez archeologa dr. Dariusza Niemca z Uniwersytetu Jagiellońskiego prac wydobyto przedmioty tkwiące przez stulecia w zasypach lub wkomponowane w przemurowane ściany i fundamenty: resztki zapięcia średniowiecznej księgi, pionek szachowy oraz tłok pieczęci i gotycki zwornik sklepienia. Największe emocje budzą te dwa ostatnie znaleziska.

Na tłoku wyryty jest wizerunek zakonnika adorującego Madonnę oraz napis głoszący, że pieczęć należy do brata Jana z zakonu dominikańskiego. Po wstępnych oględzinach i konsultacjach sformułowano roboczą hipotezę, że stempel mógł należeć do jego jednego z pierwszych prowincjałów dominikańskich: Jana z Sandomierza, sprawującego urząd w latach 60. XIII (!) wieku. Znaleziony tłok byłby zatem jednym z najstarszych zabytków tego typu w polskich zbiorach. Nie brakuje jednak znaków zapytania: pieczęcie dominikańskich prowincjałów z późniejszego okresu nie były imienne, co pozwalało korzystać z nich niezależnie od zmian na urzędzie. Nie wiadomo zatem, dlaczego brat Jan zamówił własną pieczęć ani dlaczego nie kazał wyryć na niej nazwy piastowanego urzędu.

Równie zagadkowy jest zwornik z ptakiem wyobrażonym, jak się wydaje, na rycerskim hełmie. Zwornik pochodzi najpewniej z XIV wieku i mógł stanowić element sklepienia kaplicy. To nasuwa przypuszczenie, że jest pozostałością kaplicy Pileckich wzniesionej w drugiej połowie XIV wieku po południowej stronie fasady dominikańskiego kościoła (w XVII wieku ją zburzono). Pewności jednak co do tego nie ma, podobnie jak nie wiadomo, co dokładnie przedstawia wizerunek ptaka. Pojawiają się głosy, że to element godła rycerskiego herbu Ślepowron, w herbie tym jednak ptak przedstawiany był nieco inaczej (z pierścieniem w dziobie). Ustalenia przez historyków wymagałoby także, która ze znaczących postaci z drugiej połowy XIV wieku posługiwała się tym akurat herbem i co mogło łączyć ją z fundatorem kaplicy − zmarłym ok. 1384/85 roku Ottonem z Pilicy herbu Topór.

***
Dominikanie dotarli do Krakowa w 1222 roku. Ich klasztor przy kościele Świętej Trójcy był siedzibą polskiej prowincji zakonnej, która do początków epoki nowożytnej objęła oprócz Królestwa Polskiego także Śląsk, Pomorze, Prusy oraz ziemie Litwy i Rusi. W oczekiwaniu na jubileusz 800-lecia swojej obecności w Polsce dominikanie postanowili utworzyć w części średniowiecznych i nowożytnych zabudowań krakowskiego klasztoru Muzeum Polskiej Prowincji Dominikanów. Zadaniu temu w 2016 roku SKOZK nadał status projektu kluczowego Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa. Roboty budowlane i prace konserwatorskie zakończą się w przyszłym roku. Muzeum zostanie w pełni otwarte w przeddzień przypadającego na 2022 rok jubileuszu. Będzie można w nim zobaczyć eksponaty dotychczas nieudostępniane, w tym najstarszą na świecie zachowaną chorągiew kanonizacyjną, monstrancję królowej Bony, witraże gotyckie, kolekcję szat liturgicznych i zbiór romańskiej ceramiki.