09.06.2014 r. – Zamek Królewski na Wawelu | Małgorzata Mrowiec

Nowy szpiczasty dach na Wawelu

Baszta Złodziejska na wzgórzu zamkowym będzie inna niż znamy ją dzisiaj. Po remoncie zobaczymy też, co ma pod spodem.

Wkrótce nieaktualne staną się pocztówki z dzisiejszym widokiem wzgórza wawelskiego. Powód? Baszta Złodziejska wraca do wyglądu sprzed ponad 160 lat. Tej metamorfozie będzie służył jeden zabieg: zamiana obecnego płaskiego dachu na czterospadowy, szpiczasty, pokryty dachówką. – To już ostatnia tak istotna rekonstrukcja, która zmieni sylwetkę Wawelu, wprowadzi zmianę w krajobrazie – mówi prof. Marcin Fabiański, wicedyrektor ds. konserwatorsko-technicznych Zamku Królewskiego na Wawelu. Przypomina, że kilkanaście lat temu również Baszta Senatorska odzyskała stożkowy dach.

Fortyfikacje Wawelu, których elementami są baszty, zmieniały się przez wieki. Najstarsze ich widoki to drzeworyty z przełomu XV i XVI wieku. Pierwszy dokładny widok baszt na Wawelu (który oddaje jeszcze gotycki kształt ich dachów) pochodzi z 1536 lub 1537 roku. – Są tam dobrze widoczne baszty z dachami stożkowymi – mówi prof. Marcin Fabiański.

Później, zapewne od połowy XVI do drugiej połowy XVIII stulecia, baszty były pozbawione wysokich stożkowych dachów, a tylko zwieńczone krenelażami (blankami), czyli regularnymi „zębami". Powrót do szpiczastych dachów to okres od schyłku XVIII do połowy XIX wieku. – Na rysunku Józefa Brodowskiego z 1818 roku Baszta Złodziejska jest właśnie z takim dachem – przypomina dyr. Fabiański.

W II połowie XIX wieku (po 1850 roku) Austriacy drastycznie przebudowali fortyfikacje Wawelu na cele wojskowe. Jeśli chodzi o Basztę Złodziejską, dostała wtedy nowe zwieńczenie, z nowymi „zębami", zasłaniającymi płaski taras dachu. Dostawiono też do niej od wschodu wieżyczkę schodową, ponadto zburzono mury obronne po obu stronach baszty.

W latach 1950–1951 została przeprowadzona gruntowna restauracja Baszty Złodziejskiej według projektu Witolda Minkiewicza, ówczesnego kierownika odnowienia zamku na Wawelu. Wtedy m.in. usunięto wieżę schodową, a baszta przestała mieć zębate zwieńczenie – przy czym pozostała z płaskim dachem. Taką ją znamy dzisiaj.

Przygotowania do planowanej teraz wymiany dachu Baszty Złodziejskiej trwały kilka lat. Powstał projekt, rozważane były dwa warianty: baszta z dachem płaskim i szpiczastym. Gotyckie wieże – a Baszta Złodziejska pochodzi z XIV wieku – miały szpiczaste dachy. – Jednak nie mamy żadnego rysunku ani opisu, który by mówił, jak Baszta Złodziejska wyglądała W tamtym okresie. Natomiast najdokładniejsze dokumentacje dotyczące fortyfikacji pochodzą z około 1800 roku. Tam baszta ma stożkowy dach. Stanęło więc na tym, że teraz wracamy do wyglądu z tamtego czasu – tłumaczy prof. Fabiański.

Komisja konserwatorska, która podejmowała decyzję, wybrała dach szpiczasty ze względów historycznych, jak też kompozycyjnych – dzięki takiej rekonstrukcji Baszta Złodziejska, tak jak wcześniej inne wawelskie wieże, wróci do stanu sprzed niszczącej przebudowy dokonanej przez Austriaków w XIX wieku. Dodatkowym atutem jest to, że spadzisty dach jest praktyczniejszy w utrzymaniu niż płaski.

Ostatnio został ogłoszony przetarg na remont konserwatorski baszty. Oprócz wymiany zadaszenia przewidziane są m.in.: prace instalacyjne, wymiana stolarki drzwiowej, okien, oczyszczenie i naprawa ścian ceglanych, jak też renowacja przyległego odcinka muru obronnego na Wawelu. W środku po remoncie nadal na parterze będzie sklep, a wyżej pracownie i magazyny archeologów.

Nową ciekawostką dla turystów wchodzących do baszty będzie możliwość zajrzenia do kamiennego lochu z czasu budowy baszty w XIV wieku – przez szybę wprawioną w posadzkę na parterze.

Szacowany koszt całej inwestycji to 1,6 mln złotych. Remont przewidziano na dwa sezony, ale najważniejsze prace mają zostać wykonane jeszcze w tym roku – więc najpóźniej jesienią Baszta Złodziejska będzie miała nowy dach. Na tegoroczny etap prac Wawel uzyskał 440 tys. zł dotacji z Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa.

Autor: Małgorzata Mrowiec
Data publikacji: 09.06.2014 r.
Miejsce publikacji: 4