IKONA POLSKIEGO FIN DE SIÈCLE WRÓCIŁA Z KONSERWACJI

Witraż „Bóg Ojciec. Stań się” to największy i najsłynniejszy z cyklu witraży, jakimi uświetniono gotycki kościół Franciszkanów w końcowej fazie jego odbudowy po wielkim pożarze Krakowa z 1850 roku. Dzieło to zostało wykonane w wytwórni witraży w Innsbrucku i w październiku 1904 roku zamontowane w wielkim oknie nad chórem muzycznym w zachodniej elewacji kościoła. Autorem kompozycji był Stanisław Wyspiański, który zaprojektował wcześniej wystrój malarski wnętrza kościoła (1895–1897) i cykl witraży w prezbiterium (1897–1899). „Bóg Ojciec. Stań się” należy do najczęściej reprodukowanych dziś dzieł sztuki polskiej. Ilustruje między innymi hasło „witraż” / „stained glass” w polskiej i angielskiej wersji Wikipedii!

Niezwykła na tle polskiej sztuki sakralnej XIX wieku, głęboko osadzona w klimacie duchowym Młodej Polski kompozycja dzieła Wyspiańskiego była w ostatnim stuleciu przedmiotem wielu analiz naukowych. Prof. Wojciech Bałus w gromadzącej dotychczasowe ustalenia i zawierającej nowe propozycje interpretacji książce „Sztuka sakralna Krakowa w wieku XIX” (t. 2, Kraków 2007) podkreśla, że w kompozycji sceny Wyspiański nawiązywał nie tylko do poznawanych w czasach studiów w Uniwersytecie Jagiellońskim i podczas późniejszych podróży kanonów sztuki gotyckiej i renesansowej (motyw wzniesionej lewej dłoni Stwórcy zaczerpnięty z katedry w Chartres, ekspresja z dzieł Rafaela i Michała Anioła), ale odwoływał się także do rozbudzających wyobraźnię współczesnych zdobyczy wieku pary i elektryczności. „Bóg Stwórca. Stań się” to pierwsze dzieło na ziemiach polskich zainspirowane – we fragmencie przedstawiającym układ anatomiczny prawej dłoni Kreatora – świeżo odkrytym przez Wilhelma Röntgena (1895) zastosowaniem promieniowania do prześwietlania ciała. Zdaniem Wojciecha Bałusa, „ukazanie prześwietlonej prawicy Stwórcy mogło mieć tylko jeden cel: zwrócenie uwagi na akt kreacji jako proces wyzwalający nadzwyczajne zjawiska fizyczne”.

Liczący już 110 lat witraż „Bóg Ojciec. Stań się” znajdował się w złym stanie. Wymiany wymagały skorodowane stalowe ramy. W niektórych miejscach popękały szyby i uszkodzeniu uległa ołowiana siatka. Na przełomie lipca i sierpnia zdemontowano wtraż i przewieziono do pracowni konserwatorskiej, by po dwóch miesiącach intensywnych zabiegów mógł powrócić na swe miejsce. Przeprowadzonym w tym roku pracom przy witrażu „Bóg Ojciec. Stań się” towarzyszył remont konserwatorski zachodniej elewacji kościoła Franciszkanów. W zeszłym roku dzięki dotacji z Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa odnowiono i zabezpieczono cykl witraży Wyspiańskiego znajdujących się w prezbiterium kościoła.