Kościół Bożego Ciała i zespół klasztorny Kanoników Regularnych na Kazimierzu

ul. Bożego Ciała 26

Kościół Bożego Ciała, jedną z największych gotyckich budowli Krakowa, ufundował przed 1341 rokiem król Kazimierz Wielki. W zamyśle monarchy miała być to główna świątynia lokowanego w tym samym czasie miasta Kazimierza, o czym świadczy choćby umiejscowienie kościołu na rogu placu Wolnica, czyli dawnego rynku kazimierskiego. Kościół Bożego Ciała jest też siedzibą pierwszej parafii kazimierskich mieszczan. Budowa monumentalnej świątyni postępowała stopniowo: w 1432 roku ukończono prezbiterium, do początku XVI wieku wzniesiono korpus świątyni. Od 1405 roku kościół Bożego Ciała, decyzją króla Władysława Jagiełły, należy do sprowadzonych z Wrocławia kanoników regularnych – zakonu zajmującego się prowadzeniem parafii i pracą duszpasterską. Do 1421 roku zakonnicy wznieśli w pobliżu kościoła pierwsze zabudowania klasztorne.

Wystrój kościoła Bożego Ciała to świadectwo wielowiekowej historii Kazimierza. Najstarsze jego elementy, w tym niezwykle cenny gotycki obraz Matki Boskiej z Jabłuszkiem i relikty piętnastowiecznych witraży, pochodzą z czasów budowy świątyni. Pamiątką renesansu są natomiast odkryte w 2011 roku malowidła na sklepieniach prezbiterium, które przypisuje się Stanisławowi Samostrzelnikowi. Z doby baroku pochodzi zaś m.in. monumentalny ołtarz główny z obrazem „Pokłon pasterzy” Tomasza Dolabelli, nadwornego malarza króla Zygmunta III Wazy, Władysława IV i Jana Kazimierza, manierystyczne stalle i ambona. Barokowy jest również prospekt organowy – największy tego typu instrument w Krakowie. W skarbcu klasztornym zakonnicy przechowują m.in. gotycki obraz relikwiarzowy „Matka Boska od demonów” powstały w Czechach około 1340 roku, a także renesansowy obraz „Matka Boska z Dzieciątkiem”, którego autorstwo historycy sztuki łączą z Łukaszem Cranachem Starszym.

Odnowa kościoła Bożego Ciała to obecnie jeden z priorytetów Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa. W latach 1993–2009 poddano renowacji rozległe elewacje kościoła, prace te połączono z konserwacją gotyckiego Ogrojca i remontem dachu świątyni. W międzyczasie rozpoczęto – zaplanowane na wiele etapów – prace we wnętrzu kościoła, których efektem była m.in. konserwacja barokowych stalli w prezbiterium (2002–2004), kompleksowa odnowa kaplicy Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny (2006–2008) i renowacja mauzoleum św. Stanisława Kazimierczyka (2010). W 2011 roku konserwatorzy przystąpili do odnowy barokowego ołtarza głównego kościoła, w dalszej kolejności podjęto prace konserwatorskie w kapitularzu i prezbiterium oraz w ołtarzu bocznym pw. Zdjęcia z Krzyża. Prace prowadzono także przy konserwacji elewacji klasztoru.

Do 2016 roku na zadania rewaloryzacyjne w zespole klasztornym Kanoników Regularnych Laterańskich SKOZK przeznaczył łącznie 17.571.158 zł.