110 – 111, styczeń, luty 2009 – 30-lecie SKOZK | Rita Pagacz-Moczarska

Dla dobra Krakowa. Obchody 30. rocznicy powołania Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa

W grudniu 2008 roku Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa świętował 30. rocznicę swego istnienia. W ramach obchodów 11 grudnia w auli Polskiej Akademii Umiejętności odbyło się uroczyste posiedzenie SKOZK, a w dniach 11–12 grudnia w auli Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego zorganizowana została konferencja naukowa zatytułowana Doktryny i realizacje konserwatorskie w świetle doświadczeń krakowskich ostatnich 30 lat. Wśród przybyłych na uroczystość gości byli między innymi sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP Ryszard Legutko, reprezentujący Prezydenta RP, metropolita krakowski kardynał Stanisław Dziwisz, kardynał Franciszek Macharski, prezydent Krakowa prof. Jacek Majchrowski, marszałek województwa małopolskiego Marek Nawara, wicewojewoda Małopolski Stanisław Sorys, wiceprzewodnicząca Rady Miasta Krakowa Marta Patena, sekretarz PAU prof. Jerzy Wyrozumski, wiceprzewodniczący Kolegium Rektorów Szkół Wyższych Krakowa, rektor Uniwersytetu Rolniczego Janusz Żmija, prorektor UJ ds. rozwoju Piotr Tworzewski oraz kanclerz UJ dr Tadeusz Skarbek. MISJA I OSIĄGNIĘCIA Jubileusz 30-lecia SKOZK stał się doskonałą okazją do przypomnienia misji i osiągnięć Komitetu, a także osób, dzięki którym w ciągu tych lat dokonywały się tak liczne przeobrażenia pereł krakowskiej architektury i sztuki. – Podstawowym zadaniem Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa było i jest udzielanie właścicielom i użytkownikom obiektów zabytkowych pomocy finansowej – mówił przewodniczący SKOZK prof. Franciszek Ziejka, rozpoczynając uroczystości. Przypomniał, że takiej pomocy Komitet, jako ustawowy dysponent środków Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa, udziela co roku na remonty 100, a czasem nawet 120 obiektom. Realizacja poszczególnych zadań odbywa się zgodnie z obowiązującym Programem prac konserwatorskich na lata 2004–2010, ale w przygotowaniu znajduje się już Program działań na lata 2011–2015. Ponadto Komitet sprawuje kontrolę nad przebiegiem prac konserwatorskich, propaguje ideę ochrony zabytków Krakowa w kraju i za granicą, na przykład poprzez wydawanie co roku biuletynu SKOZK. Prowadzi także działalność edukacyjno-informacyjną, między innymi organizując w obiektach odnawianych przy pomocy Komitetu spotkania dla przewodników miejskich i nauczycieli historii, przygotowując konkursy dla uczniów szkół krakowskich, a także organizując wystawy. Od wiosny 2008 roku realizowany jest również projekt zatytułowany Moja Wielka Ojczyzna, który działa dzięki przychylności i finansowemu wsparciu kardynała Stanisława Dziwisza, prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego oraz marszałka województwa małopolskiego Marka Nawary. – Dotychczas w ramach tego projektu spędziło po cztery dni w Krakowie, zwiedzając nie tylko nasze miasto, ale także Wieliczkę i Wadowice, łącznie 1440 uczniów gimnazjalnych oraz 96 nauczycieli z najbiedniejszych i najodleglejszych zakątków Polski, to znaczy z terenów popegeerowskich w Koszalińskiem oraz obszarów Warmii i Mazur na granicy z Federacją Rosyjską – podsumował prof. Franciszek Ziejka, wyrażając nadzieję, że również w 2009 roku projekt ten będzie realizowany z podobnym rozmachem. Z inicjatywy i wsparcia SKOZK w całości odnowionych zostało ponad 300 budynków, a w ponad 1500 obiektach przeprowadzono mniejsze lub większe prace konserwatorskie. W sumie w ciągu 30 lat na przywracanie utraconego piękna zabytkowym obiektom Kraków pozyskał z Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa ponad 400 milionów złotych i co najmniej drugie tyle wyłożyli na ten cel właściciele poszczególnych zabytków. Od 1990 roku patronat nad Społecznym Komitetem sprawują kolejni prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej, co nadaje działalności SKOZK szczególną, ogólnonarodową rangę. – Przyznać trzeba, że wszyscy prezydenci – niezależnie od poglądów politycznych – przejawiali zainteresowanie problemem ratowania krakowskich zabytków i hojnie wspierali dzieło rewaloryzacji, za co należą im się szczególne podziękowania – podkreślał prof. Ziejka.Obecnie renowacji poddawanych jest 106 obiektów. Najważniejszym beneficjentem środków z NFRZK jest Wzgórze Wawelskie – z katedrą, zamkiem, murami, a także innymi budynkami. Na drugim miejscu plasuje się historyczne centrum Krakowa w obrębie średniowiecznych fortyfikacji i Plant, z zabytkowymi świątyniami, takimi jak bazylika Mariacka oraz kościoły św. Anny i św.św. Piotra i Pawła, oo. Pijarów i oo. Franciszkanów, oo. Dominikanów, św. Krzyża i św. Andrzeja. Swą opieką SKOZK otacza także Kazimierz, tereny między Plantami i II obwodnicą, jak na przykład Kleparz czy Garbary, oraz enklawy na obrzeżach miasta, jak Tyniec z kościołem oo. Benedyktynów czy Bielany z kościołem oo. Kamedułów. Warto też przypomnieć, że w kręgu zainteresowań Społecznego Komitetu są także budynki uczelni wyższych, w tym Uniwersytetu Jagiellońskiego (m.in. Collegium Maius, Collegium Iuridicum, Collegium Novum, Kolegium Nowodworskiego, Kolegium Kołłątaja, Kolegium Śniadeckich), Uniwersytetu Rolniczego (Kolegium Godlewskiego), Ekonomicznego (gmach dawnej Fundacji Aleksandra Lubomirskiego), Wyższe Seminarium Duchowne, Politechnika Krakowska (dawny pałac królewski w Łobzowie), Akademii Sztuk Pięknych oraz Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. W ostatnich latach coraz większą uwagę członków Komitetu skupiają również niszczejące zabytki w Podgórzu i Nowej Hucie, również te znajdujące się w rękach prywatnych właścicieli.W 2009 roku na ratowanie krakowskiego dziedzictwa narodowego SKOZK dysponuje kwotą 44,3 miliona złotych.CZŁONKOWIE SKOZK Pierwsze posiedzenie SKOZK odbyło się 18 grudnia 1978 roku w Sali Senatorskiej Zamku Królewskiego na Wawelu z udziałem Henryka Jabłońskiego, ówczesnego przewodniczącego Rady Państwa i zarazem pierwszego przewodniczącego SKOZK. Do Komitetu powołano wówczas – jak przypomniał w swoim wystąpieniu prof. Franciszek Ziejka – 176 osób, wśród których byli przede wszystkim członkowie władz partyjnych, dyrektorzy wielkich przedsiębiorstw państwowych, przedstawiciele władz innych miast polskich. Przedstawicieli świata kultury i nauki było niewielu. Ta sytuacja zmieniła się dopiero po 1989 roku, kiedy to w Komitecie dominować zaczęli ludzie kultury, nauki, artyści. Po Henryku Jabłońskim pracami SKOZK kierowali Stanisław Lem (od 14 lutego 1990 r. do 13 maja 1991 r.) oraz Tadeusz Chrzanowski (od 13 maja 1991 r. do 18 kwietnia 2005 r.). W tym miejscu warto również przywołać w pamięci takie osobistości działające w Komitecie, jak Karol Estreicher, Jerzy Szablowski, Andrzej Fischinger, Wiktor Zin czy Lech Kalinowski.Od kwietnia 2005 roku funkcję przewodniczącego Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa pełni były rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Franciszek Ziejka.W ciągu 30 lat przez Komitet przewinęło się 515 osób. Obecnie SKOZK liczy 84 członków i, jak zaznaczył podczas swojego wystąpienia profesor, istnieje pilna potrzeba dopływu nowych sił, gdyż, jak się okazuje, oprócz bardzo aktywnie działających na rzecz Krakowa osób są również członkowie nie przejawiający żadnej aktywności w Komitecie. Profesor przedstawił projekt apelu do Prezydenta RP o powołanie nowych członków SKOZK. – Zostałem upoważniony przez szefa Kancelarii Prezydenta Piotra Kownackiego do przekazania informacji, że prezydent gotów jest przychylić się do naszego apelu – akcentował. – Uzyskałem także zapewnienie, że dla uniknięcia jakichkolwiek niedomówień to przewodniczący SKOZK, po konsultacji z członkami prezydium, przedstawi prezydentowi listę kandydatów na członków SKOZK. Głównym kryterium doboru kandydatów na nowych członków Komitetu będzie ich kompetencja merytoryczna.Podsumowując dokonania Komitetu, jego przewodniczący poruszył także bolesny temat odwołania przez Kancelarię Prezydenta RP z funkcji członka kilkudziesięciu osób z powodu nie złożenia przez nich oświadczeń lustracyjnych. – Członkowie SKOZK zostali zobowiązani do poddania się lustracji, mimo że nie pełnią przecież żadnej formalnej funkcji, a jedynie pracują społecznie dla miasta – mówił prof. Ziejka, informując, że po rozmowach przeprowadzonych przez niego 9 grudnia 2008 roku z szefem Kancelarii Prezydenta RP w Warszawie ministrem Piotrem Kownackim i sekretarzem stanu prof. Ryszardem Legutką pojawiła się szansa polubownego wyjścia z tej przykrej sytuacji. – Otrzymałem zapewnienie, że nic nie stoi na przeszkodzie, by korzystając z zapisu w regulaminie SKOZK, prezydium Komitetu powołało konsultantów merytorycznych, którzy nie będąc formalnie członkami SKOZK, mogliby aktywnie wspierać działania Komitetu. Nie ukrywam, że w pierwszej kolejności będę zabiegał o włączenie się do działań SKOZK tych osób, które w lipcu 2008 roku przestały być jego członkami, jeśli tylko nadal zechcą dzielić się z nami swoim doświadczeniem. Społeczny Komitet nie może osłabiać swojej aktywności, musi dalej działać dla dobra Krakowa. DZIĘKI POMOCY SKOZK Kraków to miasto kultury i sztuki, a jego tysiącletnia tradycja jest widoczna w pomnikach historycznych, począwszy od wczesnego średniowiecza aż po czasy nam współczesne. Jakże liczne krakowskie zabytki są nie tylko chlubą naszego miasta, ale i całego narodu, świadczą o przeszłości, ale i teraźniejszości naszej ojczyzny – akcentował podczas swego wystąpienia kardynał Stanisław Dziwisz. Metropolita krakowski podkreślił, że obchody 30. rocznicy działalności SKOZK są ważnym wydarzeniem w życiu naszego miasta, bo to właśnie dzięki zaangażowaniu członków Komitetu, dzięki ich społecznej pracy Kraków, zwłaszcza w ostatnim dwudziestoleciu, zmienił swoje oblicze i pięknieje z roku na rok. – Kościół krakowski wyraża wdzięczność za to, że znalazł się w gronie obdarowanych – zaznaczył kardynał Dziwisz. – Dzięki pomocy SKOZK wielu zabytkowym świątyniom została przywrócona pierwotna świetność. Ma to szczególne znaczenie, gdyż krakowskie kościoły służą nie tylko wiernym mieszkającym w Krakowie, ale także tym, którzy przybywają do naszego miasta z całego świata, zwłaszcza młodzież, poznając i ucząc się naszej kultury.Arcybiskup podziękował wszystkim, którzy bezinteresownie troszczą się o dobro kultury naszego miasta, o dobro kultury chrześcijańskiej i narodowej. Zgromadzonym podczas uroczystości w auli PAU członkom SKOZK życzył wytrwałości w ciężkiej pracy dla dobra miasta.– Dzieło SKOZK i współpraca z jego licznymi partnerami, w tym również z władzami samorządowymi, znakomicie służą umacnianiu rangi metropolitalnej Krakowa, podnoszą jego atrakcyjność jako miejsca pracy, wypoczynku i zamieszkania. Współdecydują o popularności inwestycyjnej, wpływają na rozwój nauki, kultury i skuteczność międzynarodowej promocji – mówił prezydent Krakowa prof. Jacek Majchrowski. – Słowa najwyższego szacunku należą się dziś wszystkim, którzy poświęcili się szlachetnej misji, jaką jest praca w Komitecie i dla Komitetu. Zasłużonym dla rozwoju kultury polskiej uczonym, społecznikom, a także licznym specjalistom i ekspertom, których wiedza i autorytet stały się gwarancją wysokiego poziomu realizacji konserwatorskich. Do wszystkich, którzy na przestrzeni minionych lat przyczyniali się do ratowania cennych skarbów naszego dziedzictwa, Kraków kieruje dziś słowa serdecznych podziękowań.– Zabytkowe obiekty, skarby kultury i sztuki to ważny atut dla rozwoju regionu – powiedział marszałek Marek Nawara. – Na terytorium województwa małopolskiego znajduje się najwięcej w Polsce, bo aż osiem, zespołów obiektów chronionych jako światowe dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze oraz pięć zespołów obiektów uznanych przez Prezydenta RP za pomniki historii – podkreślił marszałek.Tu warto zaznaczyć, że w Małopolsce do 2008 roku wydano 3094 decyzje o wpisaniu obiektów zabytkowych do wojewódzkiego rejestru zabytków, przy czym w samym Krakowie do wojewódzkiego rejestru zabytków nieruchomych wpisano aż 1146 zespołów obiektów. W imieniu rektorów uczelni Krakowa za działalność Komitetu dziękował prof. Janusz Żmija, rektor Uniwersytetu Rolniczego. – Dziękujemy nie tylko za odremontowanie naszych uniwersyteckich obiektów, ale również za wychowanie społeczeństwa w duchu poszanowania naszej tożsamości i kultury historycznej – mówił.– Kraków to najpiękniejsze miasto na świecie – akcentował prorektor UJ ds. rozwoju Piotr Tworzewski, który w imieniu władz i całej społeczności Uniwersytetu Jagiellońskiego przekazał na ręce przewodniczącego SKOZK Franciszka Ziejki Złoty Medal UJ Plus Ratio Quam Vis dla tej organizacji.– Życzymy kolejnych sukcesów przynoszących zadowolenie i satysfakcję zarówno Komitetowi, jak i tym wszystkim, którym drogie jest nasze miasto, jego historia i zabytki – mówił rektor Politechniki Krakowskiej prof. Kazimierz Furtak, podkreślając, że wielu pracowników Politechniki Krakowskiej w tym szlachetnym dziele uczestniczyło i nadal będzie uczestniczyć.Dziękując za ciepłe słowa, prof. Franciszek Ziejka zaznaczył, że członkowie Komitetu mają jeszcze wiele do zrobienia, bo procesu konserwacji zabytków Krakowa nigdy nie wolno zatrzymać!

Autor: Rita Pagacz-Moczarska
Data publikacji: 110 – 111, styczeń, luty 2009
Miejsce publikacji: 6