PO 75 LATACH OD TRAGICZNYCH WYDARZEŃ ODSŁONIĘTO MIEJSCE NAZISTOWSKIEJ ZBRODNI

Przy udziale SKOZK dobiegają końca prace przy odsłanianiu spod zwałów ziemi wschodniej kaponiery poaustriackiego Fortu 49 „Krzesławice”. To jedno z trzech miejsc na terenie fortu, w których hitlerowcy podczas II wojny światowej zamordowali 440 polskich więźniów, w tym wielu działaczy społecznych i politycznych z południowej Polski.

Fort 49 „Krzesławice”, wzniesiony przez Austriaków w latach 1881–1886 jako część umocnień Twierdzy Kraków, ze względu na swe oddalenie od ówczesnego centrum Krakowa stał się podczas II wojny światowej miejscem masowych rozstrzeliwań Polaków przetrzymywanych w hitlerowskich więzieniach przy ulicach Montelupich i Senatorskiej. Pierwszą zbiorową egzekucję niemieccy okupanci przeprowadzili na terenie fortu już 11 października 1939 roku, ostatnia miała miejsce 7 listopada 1941 roku. Po wojnie na terenie fortu odkryto w masowych grobach pochówki 440 ofiar zbrodni. Historycy nie mają wątpliwości, że wśród zamordowanych znalazły się ofiary akcji AB (Ausserordentliche Befriedungsaktion – Nadzwyczajna Akcja Pacyfikacyjna), której celem była eksterminacja polskich warstw przywódczych, głównie inteligencji. Udało się zidentyfikować z imienia i nazwiska zaledwie 104 ofiary. Byli wśród nich nauczyciele i prawnicy z obszaru południowej Polski od Krakowa po Przemyśl, a wśród nich m.in. burmistrz Zakopanego Henryk Schabenbeck – fotografik i filmowiec Tatr (Niemcy zamordowali także jego syna Stefana, który zginął w KL Auschwitz).

Egzekucje przeprowadzano przy murach trzech kaponier: wschodniej, czołowej i zachodniej, o czym świadczyły częściowo zachowane do dziś ślady po kulach i lokalizacja mogił. Po wojnie, po ekshumacji ofiar i przeniesieniu ich do zbiorowej mogiły, fort uległ zaniedbaniu. Zachodnia kaponiera fortu została wysadzona w powietrze w 1976 roku. Kaponiery wschodnią i czołową w kolejnym roku zasypano zwałami ziemi, śmieci i gruzu, na których powstały dzikie ogródki działkowe. W zachowanych częściach fortu urządzono siedzibę spółdzielni warzywniczej.

W 1993 roku fort przekazany Młodzieżowemu Domowi Kultury. Nowy gospodarz rozpoczął starania o przywrócenie świetności temu miejscu i godne upamiętnienie ofiar z czasów II wojny światowej. Od formalnego objęcia tego terenu ochroną konserwatorską poprzez wpis do rejestru zabytków w 1995 roku w tych działaniach uzyskał wsparcie Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa, który przez wiele lat współfinansował remonty pomieszczeń fortecznych i ich adaptację na sale zajęciowe i pracownie. W 2011 roku rozpoczęto prace ziemne i konserwatorskie związane z odsłanianiem ścian kaponier w celu przywrócenia tym częściom fortu historycznej formy oraz zabezpieczenia zabytkowych murów przed zawilgoceniem. W październiku 2014 roku powinny zakończyć się  prace przy kaponierze wschodniej. W listopadzie w jej ścianę wmurowana zostanie tablica upamiętniająca tragiczną historię tego miejsca. Łączny koszt prac zaplanowanych na rok 2014 wyniesie 294 422 zł. W przyszłym roku przewidywany jest kolejny etap rewaloryzacji fortu – odsłonięcie kaponiery czołowej.