ŚRODKI UNIJNE I DOTACJA SKOZK PRZYWRACAJĄ BLASK DOMINIKAŃSKIM KRUŻGANKOM

Czy historię pierwszego w Polsce klasztoru dominikanów trzeba będzie pisać na nowo? Odkrycie w klasztornych krużgankach rzuca nowe światło na najstarsze dzieje krakowskiego konwentu.

W lutym w domu zakonnym przy ulicy Stolarskiej przystąpiono do prac w ramach wspieranego finansowo przez SKOZK projektu unijnego, dzięki któremu w ciągu 18 miesięcy krużganki klasztorne zostaną podane kompleksowej konserwacji i przystosowane pod względem infrastruktury do goszczenia imprez kulturalnych (wystaw, spotkań, koncertów, wieczorów autorskich itp.). W toku prac mury zostaną zabezpieczone przeciwwilgociowo, a z tynków, epitafiów i obrazów usunięte będą zanieczyszczenia i spękania. Krakowski klasztor od chwili powstania odgrywał ważną rolę w życiu intelektualnym Polski; to w tym miejscu przed 1410 rokiem dominikanie zorganizowali pierwszą na ziemiach polskich zakonną szkołę wyższą – studium generale, która w połowie XV wieku została włączona do Uniwersytetu Krakowskiego. Krużganki klasztorne wraz z cennym zespołem gotyckich i renesansowych epitafiów są świadectwem ciągłości nawarstwień kulturowych sięgających XIII wieku.

Już w pierwszych tygodniach prac konserwatorzy natrafili w zachodniej ścianie zachodniego skrzydła krużganków na niespodziewane znalezisko. Pod warstwą tynku, na wysokości blisko trzech metrów nad poziomem obecnej posadzki znaleziono zagadkowy ceglany łuk arkady – najprawdopodobniej fragment szczytowej części portalu. Odkrycie to rzuca nowe światło na najstarsze dzieje konwentu. Materiał i technika wykonania wskazuje, że mamy do czynienia z zabytkiem z trzeciej ćwierci XIII wieku. Dotychczas przyjmowano, że ta część zabudowań klasztornych powstała w drugiej połowie XIV wieku. Można zatem przyjąć, że jej metryka jest starsza o ponad sto lat, a krakowski klasztor był w XIII wieku znacznie większy niż dotąd przypuszczano! To niezwykle ważna informacja dla historii średniowiecznego Krakowa. Klasztor przy kościele św. Trójcy był pierwszą placówką dominikańską na ziemiach polskich. Powstał w 1222 roku z inicjatywy biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża, którego krewny – św. Jacek – sprowadził z Bolonii do Krakowa uczniów św. Dominika. Dominikanie oraz założeni w tym samym okresie franciszkanie stanowili w Europie XIII wieku zakony nowego typu, przystosowane organizacyjnie, intelektualnie i duchowo do działania w środowiskach miejskich. Rozwój obu zakonów uważa się zatem powszechnie za przejaw głębokich zmian związanych z przypadającym na okres dojrzałego średniowiecza, przełomowym dla cywilizacji europejskiej momentem przesunięcia się jej gospodarczego i kulturowego punktu ciężkości ze strefy wiejskiej do miast. Najnowsze odkrycie utwierdza w przekonaniu, że Małopolska i Kraków szybko podążały za tym trendem cywilizacyjnym.

Nie zapadła jeszcze decyzja co do dalszych losów odkrytego łuku: trzeba będzie zaczekać na zakończenie specjalistycznych badań. Nie wiadomo, czy możliwa będzie trwała ekspozycja znaleziska, gdyż zaburzyłaby ona kształtowany aż do końca XIX wieku historyczny wystrój krużganków.

Prace w krużgankach klasztoru Dominikanów finansowane są ze środków własnych klasztoru, a także grantu Unii Europejskiej w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego (3,68 mln zł) oraz dotacji SKOZK (w 2012 roku – 700 tys. zł).

Dziękujemy Panu Doktorowi Marcinowi Szymie z Instytutu Historii Sztuki UJ za udostępnienie zdjęć odkrytego łuku.